Hier volgt de tekst van een verhaal over K2 in de september 2000
editie van het blad Akkoord
van de LOAM.
Werken met levende materie
Van Ligeti tot Jeths: K2 verkent de moderne muziek
Vrouwkje Tuinman
Het Utrechtse ensemble K2 legt zich toe op een repertoire dat je bij de meeste amateurgezelschappen niet tegenkomt. Vrouwkje Tuinman had een gesprek met Aafje Roth, een van de oprichters, en met Paul Janse, de dirigent van het ensemble.
Voor wie het niet wist: de K2 is de op één na hoogste
berg ter wereld, en tegelijkertijd is het de moeilijkst beklimbare. In
die positie bevindt het gelijknamige Utrechtse ensemble zich ook. De leden
zitten vlak tegen een professioneel niveau aan, maar om het soms moeilijke
repertoire waar ze voor kiezen te kunnen doorgronden, moet steeds een lange
weg worden afgelegd. Een uitdaging, aldus een van de oprichters, Aafje
Roth (contrabas). 'We zijn allemaal afkomstig uit de Utrechtse studentenmuziekwereld.
Het liefst wilden we spelen met een leuke club mensen, maar we wilden ons
dan wel bezighouden met Adams, Ligeti en Schönberg, om maar eens wat
te noemen'. Dirigent Paul Janse had er wel oren naar. 'Ik werk met het
Utrechts Blazers Ensemble. Na een concert zaten we eens met zijn allen
in de kroeg. Aafje en haar vrienden vertelden over hun plannen en ik voelde
me daar meteen bij thuis. Ik wilde al langer twintigste-eeuws repertoire
spelen met een amateurgezelschap. Op dat gebied is bijna alles geprofessionaliseerd,
terwijl er heel kundige amateurs rondlopen.' Een jaar later was het eerste
project een feit. Dit najaar speelt K2 haar vijfde concert.
Aafje Roth vertelt over de ambitieuze start. 'We begonnen met de
moeder aller kamermuziekstukken: Schönbergs Kammersymfonie. Met dit
werk vond Schönberg het twintigste-eeuwse ensemble uit. Het werkt
als een soort hogedrukpan, waar heel veel energie in is gecomprimeerd.'
De Kammersymfonie is niet direct een eenvoudig stuk, maar daardoor lieten
de musici zich niet afschrikken. 'De drijfveer om K2 op te richten was
dat we echt vanuit het repertoire wilden werken. Amateurgezelschappen laten
hun keuze voor stukken meestal afhangen van hun bezetting, of van de financiële
middelen die ze ter beschikking hebben. Wij willen in de eerste plaats
mooie stukken spelen. Ook als dat betekent dat mensen maar voor één
project meewerken, en ook als het inhoudt dat we aan een stuk beginnen
dat in eerste instantie te complex lijkt.' In zo'n drie maanden tijd wordt
naar een uitvoering toegewerkt. Roth: 'Aan het begin gaan we met de groep
wat dagen in een weekendhuisje zitten. Zodat we er een beetje inkomen.
Daarna repeteren we een aantal dagdelen en op vaste momenten in de week.'
Twintigste-eeuwse 'klassiekers' worden gecombineerd met nieuwer
en onbekender werk. Paul Janse: 'In de programma's zijn op een bepaalde
manier conflicten te horen, egenstrijdigheden. Daarmee prikkel je
het publiek. In plaats van anderhalf uur ongeveer dezelfde muziek te laten
horen, zorgen we graag ook voor wat divertissement.' In de programma's
is een stijgende lijn te zien, aldus Roth: 'Individuele kwaliteiten komen
binnen het samenspel meer en meer naar voren. De groep raakt op elkaar
afgestemd. Bovendien ga je ook echt anders over muziek denken door met
composities van nu te werken. We experimenteren met klankkleur, ritmiek
en dergelijke. Door steeds iets nieuws onder handen te hebben, voeg je
elementen toe aan je capaciteiten.'
Teamgeest
'Hier en daar is het repertoire behoorlijk taai', aldus Paul Janse.
Aafje Roth vult aan: 'Soms werk je met zo'n bijzondere klanktaal, dat het
lastig is voor mensen die niet iedere dag professioneel met twintigste-eeuwse
muziek omgaan. Als je begint te studeren, denk je: wat ís dit voor
muziek?' Janse: 'Toch duiken we erin. Na een tijdje ontstaat dan contact
met het stuk, vervolgens inzicht en houden van. Ik leer zelf veel bij K2.
Het is niet veel mensen gegeven om diepgaand kennis te maken met deze componisten,
en hun muziek dan ook nog eens te mogen dirigeren.'
K2 bestaat grotendeels uit amateurs. De oprichters zijn allen werkzaam
achter de schermen van de muziekwereld en dirigent Paul Janse vervult in
het dagelijks leven een leidinggevende functie bij een distributiebedrijf
voor klassieke cd's. 'Daarvóór heb ik met veel plezier hobo
gestudeerd aan het conservatorium. Al tijdens mijn studie speelde ik veel
in ensembles, waarbij ik ook wel eens inviel als dirigent. Van het één
kwam het ander. Ik ben nooit directie gaan studeren. De ambitie is er wel,
maar ik ben een beetje afgeknapt op het conservatorium. Het repertoire
is voorzichtig en je speelt steeds in dezelfde ensembles, waardoor je weinig
ervaring opdoet. Ik miste de stimulans en had het gevoel dat ik buiten
de school méér leerde. Dirigeren leer je vooral in de praktijk;
het is vooral werken met mensen. Door te communiceren leer je omgaan met
partituren, stukken en orkestsamenstellingen.' Ook Aafje Roth koos uiteindelijk
niet voor het conservatorium. 'Waarschijnlijk had ik een studie contrabas
saai gevonden. Het instrument is dermate fysiek, dat je de eerste jaren
nauwelijks aan spelen toekomt. Bovendien verbreed je je horizon naar mijn
idee op het conservatorium te weinig.'
Voor amateurs werkt het prima onder leiding van een semi-professionele
dirigent, vertelt Roth. 'Paul heeft realiteitszin en dat is met ons repertoire
belangrijk. Bovendien repeteert hij lezierig. Hij denkt mee en is
niet te betuttelend. Bij goede amateurs moet je, net als bij professionele
musici, wat te vertellen hebben. Anders vervelen ensembleleden zich binnen
de kortste keren.' Ook Paul Janse is enthousiast over de samenwerking:
'K2 is hartstikke leuk. Het zijn ervaren mensen, die weten dat musiceren
uit meer bestaat dan alleen je partij spelen. Dat is een zegening in vergelijking
met de professionele muziekwereld. Daar gaat het musici soms al te ver
als ze hun eigen muziekstandaard moeten versjouwen. Bij K2 heerst teamgeest,
is men initiatiefrijk.'
Strijkvee
Bij K2 doet niemand auditie, aldus Roth. 'Iedereen heeft een flinke
ensemble-ervaring. We hebben vooral mensen uit onze eigen kring gehaald.
Ik vind vervolgens dat, als ik iemand vraag Adams' Chamber Concerto mee
te spelen en hij denkt dat hij het wel kan, we gewoon moeten kijken of
het lukt.' Bovendien heeft ze het idee dat het niveau van de amateurmuziek
de laatste jaren is toegenomen: 'Steeds meer mensen met muzikale
capaciteiten gaan tegenwoordig niet meer naar het conservatorium. De mogelijkheden
om te musiceren zijn groeiende. Elk dorp heeft een orkest en een muziekschool,
waardoor relatief veel mensen een hoog niveau bereiken.'
Paul Janse is tevreden over het niveau van K2: 'Er is duidelijk
ntwikkeling en ambitie.' Een kloof tussen de strikte amateurs en de ensembleleden
die van het conservatorium komen, is er niet, vertelt Roth. 'Er is hoogstens
een verschil tussen mensen die je erbij moet vragen, zoals slagwerkers
en harpisten daar zijn er gewoon weinig van en mensen
die uit zichzelf graag mee doen. Professionele musici hoeven niet hetzelfde
leerproces door te maken. Ze zijn daarom minder betrokken.' Het begin-
en het eindpunt van een repetitieproces lopen bij ons extreem uiteen, vertelt
ze verder. 'Bij beroepsmuzikanten is dat anders. Die zijn getraind en werken
als een boiler: hij staat altijd klaar, je gooit er een muntje in en hij
begint. Op een bepaalde manier is het haast zonde om altijd op het kookpunt
te zijn, vind ik. Wij beginnen aan een stuk op een niveau dat je soms denkt
dat je het nooit zult kunnen spelen. De eerste repetities klinken nergens
naar. In de loop van de tijd hebben we geleerd hoe je dingen opbouwt. We
weten nu dat je ook kunt repeteren als je de basis niet hebt om een stuk
meteen aardig te kunnen spelen.'
K2 trekt veel publiek, mede doordat haar leden zo jong zijn. En
vanwege het spannende repertoire, aldus Aafje Roth. 'Dat geldt voor publiek
én musici. K2 zorgt voor een heel individualistische manier van
werken in een groep. Vooral als violist ben je in de meeste ensembles al
snel strijkvee, slechts een klein radertje. In de stukken die wij kiezen,
zijn alle partijen solistisch. Dat geeft een kick. Bovendien werken we
met materie die nog leeft. Het zit vol verrassingen.' In de toekomst is
het ensemble toe aan nieuwe uitdagingen, vertelt Paul Janse: 'Zoals een
opdrachtstuk. We hebben nu een aardige dwarsdoorsnede van de twintigste
eeuw gemaakt. Ik denk dat we rijp zijn voor stukken die op ons lijf zijn
geschreven.'
--------------------------------------------------------------------------------
Concerten van K2
In december geeft K2 concerten in Woerden, Utrecht en Amsterdam.
Op het programma staan het hoornconcert Orc for horn and small orchestra
van Steve Martland, Chamber Concerto van György Ligeti en A bout de
souffle van Willem Jeths.
De concerten vinden plaats in Utrecht, Maria Minorkerk op 1 december
om 20.30 uur, in Woerden, Theater de Kloostertuin op 3 december om 15.30
uur en in Amsterdam, De IJsbreker op 7 december om 20.30 uur.
Informatie: 030-2941812.